İmam Gazi Muhammed, 1793 yılında Gimri’de doğdu. Babası, Muhammed Efendi– annesi, Bagistan Hatundu. Çocukluğu ve gençliği ilim tahsil etmekle ve gerilla savaşları eğitimi ile geçen Gazi Muhammed, Kuzey Kafkasya’ya musallat olan Rus istilasını durdurmak için çareler arıyordu.
Ruslar 1800’lü yılların başında Güney Kafkasya’yı kolaylıkla işgal ettikten sonra, küçük Beylikler, Hanlıklar ve Kabileler şeklinde yaşamlarını sündüren hür insanların Vatanı olan Kuzey Kafkasya’yı da kısa sürede işgal edeceklerine inanıyorlardı. Bu hızla dört bir taraftan Kuzey Kafkasya’ya saldıran Ruslar, 25 yıl gibi uzun bir sürede ancak, Dağıstan’
Dağıstan’
“-Her köyün tek başına kendini savunması mümkün olamayacağı için, bütün köyler birleşerek tek vücut halinde düşmana karşı koyulması.
—Birçok ayrı lisan konuşan Dağıstan Halklarının hepsinin Müslüman olması ile dinin en güçlü birleştirici olacağı.
—Dağıstan genelinde sağlanacak bu birliğe en büyük darbe iç düşmanlardan geleceğinden, Rus yanlısı Beylik ve Hanlıkların da ortadan kaldırılması.”
Böylece küçücük Dağıstan, dünyanın en güçlü devletlerinden biri olan Rusya’nın istila saldırılarına karşı, aynı şekilde cevap vermek için ilk adımını atmıştı. Bu fikirlerin oluşmasını sağlayanların başında, Gazi Muhammed ile genç bir delikanlı olan Şamil yer almaktaydı.
Gazi Muhammed’in başlatmış olduğu bu bağımsızlık harekâtı bir süre hazırlık safhası olarak geçti. Ancak, ‘Gazavat’
Dağıstan’
Gazi Muhammed, Şeyh Muhammed Yaragi’yi davet ederek ailesiyle birlikte Unsokul’a yerleştirdi. Ve aradan kısa bir süre geçtikten sonra, Dağıstan’a bir Lider seçmek için kurultay yapılmasına karar verildi. Bu tarih 1829 yılının ilkbaharı olarak bilinmekte.
Yaragili Şeyh Muhammed’in Divan Başkanlığını yaptığı Dağıstan Kurultayı bir Cuma günü Unsokul’da toplandı. Koysubulin’den, Salatavi’den, Gümbet’ten ve Dağıstan’
Cuma namazından sonra Yarağili Şeyh Muhammed halka hitaben, özetle şöyle dedi:
“Ey cemaat-al Müslim’in, Dağıstan’a musallat olan Rus istilasını püskürtmek için Gazavat ilan edilerek, herkesin bu harekâta katılması gerekir. Şeriat kanunlarına temel teşkil eden İslam dininin aslı Kur’anı Kerimdir. Fakat sadece ibadet etmekle iş bitmez. Vatanımızı korumak ilk görevimiz olmalıdır. Kimse şüphe etmesin, bizim başlattığımız bu kutsal iş Allahın izni ile başarıya ulaşacaktır.
Bütün bunları uygulayabilmek için, biz evvela bir İmam (Lider) seçmeliyiz. O seçeceğimiz İmam öyle biri olmalı ki, âlim, yiğit, akıllı ve saygılı biri olmalı. Bizim aramızda öyle biri var. Bahsettiğim bu yiğit, Gimrili Gazi Muhammed’dir.”
Şeyh Muhammed Yaragi, Gazi Muhammed’i yanına çağırarak, toplanan halka şöyle sordu:
“Ey cemaat, Dağıstan’
Orada hazır bulunan Dağıstan Delegeleri ve cemaat hep bir ağızdan “Evet” diye cevap verdiler.
Dağıstan’
Dağıstan’
İmam Gazi Muhammed’in asıl gayesi sadece Dağıstan değil, tüm Kuzey Kafkasya Halklarını birleştirerek Federasyon şeklinde güçlü bir Devlet’in oluşmasını sağlamaktı. Fakat ancak Çeçenlerle ittifak kurabilmişti, diğer Kuzey Kafkas Halklarınla ittifak kurmaya İmam Gazi Muhammed’in ömrü yetmedi.
Dağıstan’da ciddi bir halk ordusu oluşturan İmam Gazi Muhammed, Rusların işgal ettikleri yerlere ve yaptıkları birçok kalelere akınlar düzenleyerek, işgal altında olan bu yerlerin ve kalelerin bir kısmını geri almayı başardı.
Rus tarafı olan bazı Hanlıkları da ikaz eden İmam Gazi Muhammed, Avar Hanlığının bu ikazını dinlememesi ile Hanlığa bir akın düzenledi. Fakat müritlerinin bir kısmının saf değiştirmeleri ile başarı sağlanamadı.
Nihayet Gimri savunmasında, Rusların hiç de müsavi olmayan ve kat kat fazla askerinin yanı sıra yerli milislerin de Rusların yanında yer aldığı savaşta, birçok müridi ile birlikte Dağıstan’
İMAM GAZİ MUHAMMED'İN ATALARI
İmam Gazi Muhammed’in Ataları, Hideril Urada köyündendi. Uradalı İbrahim Hacı, fıkıh ilminde çok ilerlemiş büyük bir âlimdi. Bu büyük zat, İmam Gazi Muhammed’in büyük dedesiydi. Dağıstan’da ve Arabistan’da, meşhur âlimlerin anıldığı beyit ve nazımlarda onun da adı geçerdi. Harakunili Çupal, onun hakkında şöyle diyor: “
Bu Hacı Uradi’nin İsmail adındaki oğlu, henüz küçük yaşlardayken başlamış okumaya. Değişik yörelerde ilim tahsil eden İsmail, günün birinde Unsokul Reyonunda bulmuş kendini. Kendi köyünden hayli uzaklarda olan Unsokul’da bir tanıdık ya da baba dostu da bulunmadığından, talebelerin yanında mahzun duruyormuş.
Bu durumu fark eden Uhsokul Camii cemaatinden Yakup adındaki hayırsever biri, İsmail’i evine davet eder, izzet ikramdan sonra, ona: “Ne ihtiyacın olursa bana söyle, ben senin gibi böyle ilim tahsil eden gençleri severim ve elimden gelen yardımı da esirgemem.” der.
Bir süre sonra Unsokul Camiinde okuyan mutailler‘le (öğrenciler) İsmail’in arası bozulur. Bunu hazmedemeyen İsmail köyüne gitmeye karar verir. Bu durumu bir de, hamisi Yakup efendiye danışır. Yakup Efendi, İsmail’e şöyle tavsiyede bulunur:
“Bak oğlum, tahsilini tamamlamadan hemen köyüne dönmeden, iyi âlimleri de, iyi insanları da ve kışın iklimi de yumuşak olan Gimri köyüne gitsen daha iyi olur derim.” İsmail, Yakup Efendinin tavsiyelerine uyarak Gimri’ye gider.
Hakikaten de İsmail Gimri’ye çok çabuk adapte olur, öğrenci arkadaşlarınla ve köy halkınla kısa sürede kaynaşır. Gimri’de Medreseye devam ederken, iyi bir soya mensup Hanika adında bir kız İsmail’e âşık olur. Boylu poslu ve yakışıklı bir delikanlı olan İsmail, pek oralı olmasa da kız peşini bırakmaz. Bir süre sonra köyde dedikodu had safhaya ulaşmış: “Falan kız, filan delikanlıya âşık olmuş” diye. Bu durumda, bazı hayırsever insanlar aracı olarak Hanika’yı İsmail’e istemişler ve düğünlerini yapmışlar.
İsmail ile Hanika’nın çocuklarından Muhammed evlenme çağına geldiğinde aynı köyden (Gimri) namlı bir aileye mensup ‘Bagistan’ adındaki kızla evlenmiş. Muhammed ile Bagistan’
İslam Dini Müderrisi Nurmuhamadil Muhamad 1992 Mahaçkala.
-----------------------------------------------------------------
“
“Dağıstan’
Bu çok kutsal işe temel atmak için Cenabı Allah ve tabiat Gazi Muhammed’i seçmişti. O; aklı, hüneri ve engin bilgisi ile İslam’
Kafkasların büyük harbinden bahsedilirken, bazı isimler gizlenip gölgede kalmıştı. İmam Gazi Muhammed de bunlardan biri. Fakat biz bilmeliyiz ki, her büyük iş için en zor olanı başlamaktır. Arkadan gelenlere, açılmış yoldan yürümek daha kolay olur.
İmam Gazi Muhammed’in yaşamında yapmış olduğu işleri iyice inceleyip de ona hayran kalmayan hiç kimse yoktur. Milletimizin içinden böyle birinin çıkmış olması bizi son derece onurlandırır ve zorlu işlerde bizi gayrete getirir.”
(Adlı Eserin Ön Sözünden)ın ova kesimlerine hâkim olabilmişlerdi.ın dağlık kesimlerine birçok kere saldıran Ruslara, dağlar ve Dağlılar geçit vermiyordu. Dağlara ulaşmak için bir kapı konumunda olan Gimri köyü, ardı arkası kesilmeyen bu saldırıların merkezi konumundaydı. Sık sık yapılan bu saldırılar, Gimri halkını bezdirmiş ve alınması gereken karşı önlemleri almaya yönlendirmişti. Bu zor durum karşısında Gazi Muhammed’in önderliğinde bir toplantı düzenleyen Gimrililer, şu karara vardılar:ın ilan edilmesi için Ulema’dan icazet alınması gerekiyordu. Gazi Muhammed zamanın âlimlerine bu konuyu açtığında net bir yanıt alamadı. Gazi Kumuk’lu Şeyh Cemalettin de Gazavat’a pek sıcak bakmamış, sadece şeriat’ı yaymalarını önermişti. Nihayet, Gazi Muhammed Dağıstan Boylarından Lezgi Şeyhi Muhammed Yaragi’ye giderek ondan icazet istedi. ın güneyinde Yug yöresinde bulunan Şeyh Muhammed Yaragi, Gazi Muhammed ile beraberindeki heyeti memnuniyetle kabul etti. Zaten Gazavat yanlısı olan ve onu yaymaya ortam arayan Şeyh Muhammed, Gazi Muhammed’in, Gazavat için teşkilatlanma hazırlıklarını takdirle karşılayarak ona destek verdi. Yaragili Şeyh Muhammed, gençliğinde uzun yıllar Avaristan’da ilim tahsil ettiğinden Avarca’yı da ana dili gibi biliyordu. ın diğer yörelerinden gelen Delegeler; ilim adamları, mutailler (Öğrenciler), gençler ve Gomekisalı Şeyh Cemalettin de oradaydı. ın muhterem delegeleri, işte Dağıstan’ın İmam (Lider) adayı Gimrili Gazi Muhammed. Onu Dağıstan’ın İmamlığına-Liderliğine kabul ediyor musunuz?”ın ilk Lideri olarak İmamlığa seçilen İmam Gazi Muhammed’e, Kongreyi yöneten Yaragili Şeyh Muhammed, besmeleyle ve hayır dualarıyla kılıcı ve İmamet sarığını taktı (1829).ın İlk Lideri İmam Gazi Muhammed’in İmamlığı yaklaşık dört yıl sürdü. Bu süre içinde, Hanlıklar ve kabileler halinde yaşamlarını sürdüren ve 30 dolayında ayrı lisan konuşan Dağıstan Halklarını birleştirerek bir çatı altında toplamak için büyük çaba sarf etti. Bu konuda büyük ölçüde başarılı olan İmam Gazi Muhammed, böylece Dağıstan devletinin temellerini de atmış oldu.ın İlk Lideri İmam Gazi Muhammed de şehit oldu (17 Ekim 1832). İbrahimi Uradi, Arabistan’a hasretti ve oranın âlimleri, onu Mekke’ye Şerif seçtiler.” İbrahim Uradi’nin oğlu Hacı Uradi de okumuş ve ilim sahibiydi. ın üç çocuğu olmuş: Gazi Muhammed, Aminat ve Fatimat. İmam Gazi Muhammed” ın İlk Lideri İmam Gazi Muhammed, yüce kişiliği ile hiçbir zaman hatırlardan çıkmayacak çok değerli bir zattı. O, bizim onurlu tarihimizin en parlak döneminin başlanmasına öncülük etti. Dünyada eşine az rastlanan böyle bir kahraman her millete nasip olmaz. Dağların küçük halkları, büyük ve çok güçlü Çar ordularına karşı kendi bağımsızlıklarını, dinlerini ve geleneklerini korumak için yıllarca mücadele ederek kahramanca savaşmışlardır.ı tam olarak uygulayan büyük bir âlimdi. İnsanı hayran bırakan büyük bir hatip, çizdiği yoldan şaşmayan savaş önderi ve büyük bir kahramandı. Halkımıza daima bir rehber ve nurdur İmam Gazi Muhammed.
